Awra Amba: z wizytą w afrykańskiej Utopii

Swoją koncepcję państwa idealnego już w IV wieku p.n.e. przedstawił Platon. W jego ślady poszło później wielu autorów, w tym również Tomasz Morus, który tworząc swoje najpopularniejsze dzieło – Utopia – opisał własną wizję społeczeństwa idealnego. Społeczeństwa opartego na zasadach równości, moralności i ogólnej tolerancji. Bez jednej, najlepszej religii, bez segregacji ze względu na płeć i bez nierówności społecznych. Spisał te przemyślenia w XVI wieku po to, żebym ja XXI wieku natknęła się na jej urzeczywistnienie nigdzie indziej, jak właśnie w Etiopii.

Tutaj jesteśmy:

Tak to już jest z podróżowaniem po Afryce, że pobudki o 5 rano nie są niczym nowym. Po jakimś czasie da się w sumie przyzwyczaić i nie robi już człowiekowi większej różnicy czy wstanie jak jest jeszcze ciemno, czy wraz ze wschodem słońca. Ważne, żeby wcześnie. Wypijam kawę i, wraz z Michaelem, wyruszamy z Lalibeli w kierunku Gondar. Przed nami 350 km i co najmniej 8 godzin w podróży.

Jedziemy od kilku godzin, a mnie wpada do głowy pomysł.

― Michael ― mówię ― Awra Amba to gdzieś tu, no nie? Mamy tam po drodze?

― No, tak zupełnie po drodze to nie, a co?

― Bo chciałabym tam pojechać ― kontynuuję. ― Oglądałam kiedyś reportaż o tej wiosce i chciałam ją zobaczyć, ale nie sądziłam, że będę tak blisko niej. Zróbmy sobie tam przerwę.

I tak oto 2 godziny później skręcamy w lewo i wjeżdżamy na piaszczystą drogę prowadzącą do jednago z najciekawszych, ale wciąż tak mało znanych, miejsc w Etiopii. Awra Amba to wręcz ucieleśnienie dzieła Tomasza Morusa. Dzieła, którego w tej wiosce pewnie nikt nigdy nie czytał.

Zajeżdżamy na miejsce, samochód staje a my wysiadamy. W przeciwieństwie do innych etiopskich wiosek, nie otacza nas nagle tłum ludzi z małymi dziećmi na czele. Właściwie to nie wychodzi do nas nikt. Sami udajemy się w kierunku małego domku z napisem „Visitors Center”. Za nami do środka wchodzi kobieta i przyjmuje ode mnie niewielką opłatę w zamian usługę przewodnika. Płacę i wychodzę przed chatę, gdzie po chwili pojawia się Mamo, mój przewodnik.

Mamo urodził się w Awra Amba i spędził tam całe życie – najpierw ucząc się, później pracując i służąc społeczności.

―  Chcesz poznać Zumrę? – Pyta mnie z uśmiechem. Ja kiwam głową przytakując, po czym Mamo znika za drewnanymi domkami wracając po chwili z założycielem wioski. Moim oczom ukazuje się nikt inny, jak tylko facet w… zielonej, kudłatej czapce. 

Pierwsza myśl: „O co chodzi”?! Druga: „Chyba wypada coś powiedzieć”. No to mówię – przedstawiam się, opowiadam skąd jestem i co robię w Etiopii, a Mamo tłumaczy. Zumra, w przeciwieństwie do większości mieszkańców wioski, nie zna angielskiego.

Historia społeczności Awra Amba jest względnie krótka, ale dość burzliwa. Jako mały chłopiec, Zumra zastanawiał się dlaczego ludziom z góry narzucone są określone funkcje społeczne i dlaczego to płeć określa zakres wykonywanych obowiązków. Był ciekawy i zadawał dużo pytań. Na tyle dużo, że w raz z upływem czasu zaczęto uważać go za nienormalnego, a nawet próbowano zabić. Zumra opuścił więc swoją rodzinną wioskę i uciekł do lasu, gdzie przez długi czas mieszkał.

Po opuszczeniu buszu udało mu się znaleść grupę osób podzielających jego poglądy i to wraz z nimi postanowił założyć nową społeczność. Nazwali ją właśnie Awra Amba.

Często atakowani i krytykowani przez etiopskie społeczeństwo, bardzo długo nie mogli sobie znaleźć miejsca. Co chwilę przenosili swój dobytek z miejaca na miejsce, aż w końcu, po długich zmaganiach, udało im się osiąść gdzieś pomiędzy Bahir Dar a Gondar.

Społeczeństwo Awra Amba to nie tylko fenomen nie tylko na skalę afrykańską, ale i międzynarodową. Wszyscy mieszkańcy propagują równość płci, a obowiązki wykonywane są nie według podziału kobieta-mężczyzna, ale według możliwości. W wiosce nie ma jednej słusznej religii. Nie znajdziecie tam też ośrodków kultu religijnego – kościołów, meczetów ani świątyń buddyjskich. Nikt nikogo nie ocenia, a ludzie akceptują się takimi, jakimi są.

Najwyższą wartością jest natomiast edukacja, na którą kładziony jest ogromny nacisk. W wiosce mieszka aktualnie około 430 osób i wszyscy mają dostęp do lokalnej biblioteki. Jest to zbiór książek zarówno w języku amharskim, jak i angielskim, podzielony tematycznie. Patrzę i widzę: fizyka, matematyka, geografia, biologia… Każdy z działów to przynajmiej kilkanaście pozycji.

W wiosce funkcjonuje też szkoła, do której obowiązek mają uczęszczać wszystkie dzieci.

Pracują wszyscy, którzy są do pracy zdolni. Silniejsi wykonują pracę cięższą i fizyczną, słabsi lżejszą i w większości manualną, na przykład tkają. Przez lata społeczność, tylko i wyłącznie dzięki swojej cieżkiej pracy, dorobiła się około dziesięciu krosien, które służą im do tkania bajecznych szali, chust, lekkich kocyków i innych podobnych. Część z nich sprzedawana jest w lokalnym sklepie, a cześć eksportowana do sklepów w miastach.

Ważnym źródłem dochodu jest również turystyka. Za drobną opłatą przewodnik oprowadzi nas i opowie o wiosce, w której, jeśli chcemy, za 100 birr możemy zatrzymać się w noclegowni wyposażonej w proste łóżka i łazienkę do wspólnego użytku.

W Awra Amba każdy pomaga każdemu. Społeczeństwo ma ustalony system opieki zdrowotnej i opieki nad starszymi, którym postawiono osobną chatę, aby mogli mieszkać tam w spokoju nie martwiąc się o niedostatek. Nikomu nie brakuje tu jedzenia i każdy ma co na siebie włożyć. Pieniędzy jest pod dostatkiem – na książki, na leki, na niezbędne przybory – a mieszkańcy nie przyjmują żadnych darowizn. Co więcej, przekazanie im jakichkolwiek pieniędzy uważają za brak szacunku. Na wszystko zarabiają sami.

Członkowie społeczności nie piją też alkoholu. Żadnego, nawet w najmniejszych ilościach.

Ludzie, którzy przez długi czas byli prześladowani za swoje odmienne poglądy, po wielu latach doczekali się uwielbienia ze strony narodu etiopskiego oraz wielu liderów religijnych i politycznych. Dzięki swojemu zaangażowaniu w rozwój regionu, dawaniu pozytywnego przykładu innym i etyce, zyskali uznanie i akceptację. Zostali docenieni i stali się wzorem do naśladowania.

System ten do złudzenia przypomina socjalistyczne „wszystkim po równo”, ale to również coś więcej. To przede wszystkim sygnał wysyłany do innych etiopskich, afrykańskich i międzynarodowych społeczności. To przykład, że wspólnymi siłami można zbudować coś fantastycznego – dynamicznie rozwijającą się gospodarkę i miejsce, w którym nie ma biedy, ubóstwa i podziałów. Miejsce, w którym nie ma wojen, bo ludzie akceptują się takimi, jakimi są i to nie religia określa czy jest się dobrym, czy złym człowiekiem. Miejsce, w którym dzieci nie muszą pracować, a starcy nie muszą żebrać. Gdzie nie istnieją seksizm, rasizm i inne -izmy, a edukacja i wiedza są kluczem do lepszego życia.

Mieszkańcy Awra Amba reprezentują idee i wartości, które są godne naśladowania nie tylko w Etiopii czy Afryce, ale i w każdym zakątku świata.